Skip Navigation LinksNews
Tüm Haberleri Göster

“Birleşik Kıbrıs'ta Federal Hükümet İçin Yarı Başkanlık Sistemi” Paneli

“Birleşik Kıbrıs
Yayınlanma Tarihi: 12 Ocak 2020, Pazar

Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ) Kıbrıs Politikalar Merkezi (KPM) ve Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nün işbirliği ile “Birleşik Kıbrıs'ta federal hükümet için yarı başkanlık sistemi” konulu tartışma paneli 6 Kasım 2019 Çarşamba günü DAÜ’de gerçekleştirildi. Panele konuşmacı olarak Üniversitas Vakfının Başkanı Dr. Nikos Peristianis ile DAÜ Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Yücel Vural katıldı. Panelin moderatörlüğünü yapan DAÜ Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı ve KPM Yönetici Direktörü Prof. Dr. Ahmet Sözen gerçekleştirdiği açılış konuşmasında konuşmacıları takdim ettikten sonra, Kıbrıs’ın Avrupa Birliği üyeleleri içinde Başkanlık sistemi ile yönetilen tek devlet olduğuna dikkat çekerek sözü konuşmacılara bıraktı.

Dr. Vural ve Dr. Peristianis sunumlarına, eriştikleri bilgiler çerçevesinde müzakere masasında bulunan yürütme modelinin en son şeklinin başlıca özelliklerini açıklayarak başladılar. Bu bağlamda masada görüşülen mevcut sistemde federal yürütme organının Başkan, Başkan Yardımcısı ve Bakanlar Kurulu’ndan oluşan üç aktörlü bir yapısı bulunduğu vurgulandı. Başkan ve Başkan Yardımcısı’nın ağırlıklı çapraz oylama ile doğrudan doğruya halk tarafından seçilerek dönüşümlü başkanlık yapmaları, Bakanlar Kurulu üyelerini ortaklaşa ya da mensup oldukları bölge esasına göre tek başlarına atamaları, Bakanlar Kurulu’nun  bazı kararlarını müştereken veto etmeleri ve Bakanlar Kurulu’nun karar almasında ‘minimum tek olumlu oy’ ilkesi  gibi uzlaşılan veya halen müzakere edilen konuları anlattılar. Masada müzakere edilen başkanlık sistemi modelinin sakıncalarına değinen Dr. Vural ve Dr. Peristianis, yürütme yetkilerinin merkezileşmesi, siyasi çeşitliliğin yürütme organına yansıtılmaması, çok partili bir sistemde siyasi partilerin yürütme organından dışlanması, karar verme yöntemi olarak ‘minimum tek olumlu oy’ ilkesinin kutuplaşmaya yol açabilmesi, hesap verilebilirlik ilkesinde muğlaklık ve belirsizliklerin olması, seçilmiş Başkan ve Başkan Yardımcısı ve atanmış Bakanlar Kurulu arasındaki ihtilafların kuvvetle muhtemel olması ve benzeri olumsuzlukları ele aldılar. 

Sunumlarına devamla, Dr. Vural ve Dr. Peristianis kendi önerilerini ele alarak, başkanlık ve parlamenter sistemin bir karışımı olan,  Yarı-Başkanlık sisteminin temel özelliklerini açıkladılar. Önerilen Yarı-Başkanlık sistemine göre Başkan ve Başkan Yardımcısı güvenlik ile dış politikayı; Başbakan ve Bakanlar Kurulu ise geriye kalan federal yürütme yetkilerini kullanacak şekilde yürütme yetkileri paylaşılmaktadır. Öneriye göre, Başkan ve Başkan Yardımcısı Kıbrıs  halkı tarafından ağırlıklı çapraz oylama ve rotasyon temelinde seçilirken, Başbakan ve Bakanlar Kurulu ise Federal Yasama organının her iki kanadı tarfından ve her oluşturucu devletin temsilcilerinin en az %25’ini içeren özel çoğunluğa dayalı güven oylaması ile seçilecektir. Önerilen sistemde bunlara ilaveten  Başkan’a ve Başkan Yardımcısı’na “istisnai olağanüstü yürütme yetkisi” verirken, Bakanlar Kurulu’nun çalışma ilkeleri ve karar alma yöntemlerini içeren bir Koalisyon Protokolü’nün önemine de yer veriliyor..

Son olarak da önerilen Yarı-Başkanlık sisteminin avantajlarına değinen Dr. Vural ve Dr. Peristianis, önerdikleri Yarı-Başkanlık sisteminde günlük siyasi tartışmalardan arındırılmış olan Başkan ve Başkan Yardımcısı’nın siyasal sistemde birleştirici bir unsur olarak hareket edebileceğini vurguladılar. Ayrıca Başbakan’ın Federal Yasama organında çoğunluğun desteğine sahip olduğu için siyasal istikrarsızlığa yol açan bir kilitlenmenin önlenebileceğini, önerilen sistemin sisal partiler arasında işbirliğini teşvik ederek etnik kutuplaşmayı azaltacağını, politik çeşitliliğin yürütme organında temsil edilebileceğini değerlendirdiler. Bunlara ilaveten, önerilen sistemin Başbakan’ın seçiminde “tek adam tek oy ilkesi” uygulanacağı için Kıbrıslı Rumların beklentilerini karşılayabileceği ve ayni şekilde dönüşümlü başkanlık ve Bakanlar Kurulu’na ve kararlarına etkin katılımı sağlayarak Kıbrıslı Türklerin siyasi eşitlik beklentilerini tatmin edebileceği vurgulanmıştır. Önerilen sistem, ayrıca müzakere masasında tartışılan model üzerinde varılan uzlaşmaların kolaylıkla sürdürülmesini sağlamaktadır.




DAÜ Web Siteleri